Του Γιώργου Κ. Τριανταφυλλίδη, Λέκτορα της Πολυτεχνικής Σχολής του Α.Π.Θ.
Προκειμένου να επιτύχουν αδειοδότηση λειτουργίας των μονάδων κυάνωσης οι εταιρίες είναι υποχρεωμένες να λάβουν έγκριση των περιβαλλοντικών όρων (ΕΠΟ) και της λεγόμενης Τεχνικής Μελέτης του Κανονισμού Μεταλλευτικών και Λατομικών Εργασιών (ΚΜΛΕ) σήμερα από το ΥΠΕΚΑ. Με λίγα λόγια θα πρέπει να αποδείξουν ότι:
1. οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις από τη λειτουργία τους θα είναι σε μεγάλο βαθμό αναστρέψιμες.
2. η οικονομική τους λειτουργία θα είναι οικονομικά συμφέρουσα για το δημόσιο
Η πλήρωση των δύο αυτών προυποθέσεων οδηγεί αυτόματα στο χαρακτηρισμό της «επένδυσης» ως ιδιαιτέρως συμφέρουσας για την εθνική οικονομία, πράγμα το οποίο συνεπάγεται οικονομική επιχορήγηση από τον κρατικό κορβανά (δηλαδή από την τσέπη του ελληνικού λαού) με ποικίλες οδούς της δραστηριότητας σε επίπεδα που μπορεί να πλησιάζουν μέχρι και το 50% του τζίρου (επένδυση κεφαλαίων και λειτουργικού κόστους, κυρίως ΔΕΗ και ημερομισθίων).
Για την πρώτη περίπτωση κάθε καλόπιστος κριτής αντιλαμβάνεται το μέγεθος της περιβαλλοντικής καταστροφής μέσα από τα άρθρα της Αξιοπιστίας. Μόνον οι αρμόδιοι στα υπουργεία δεν το κατάλαβαν. Και έχουν εκδώσει κατά καιρούς ΕΠΟ όπου κάθε δηλητήριο βρίσκει τη φωλιά του στην ελληνική ύπαιθρο (πχ περίπτωση κατεργασίας του αρσενοπυρίτη Ολυμπιάδας με κυάνωση επί TVX). Mάλιστα με την πρόσφατη ΚΥΑ 39624 της 25/9/2009 μπορούν να πετούν τα κυανιούχα κατάλοιπα όπου στη γη υπάρχει τρύπα ανοικτή. Μπράβο στην ΕΕ (Δήμας – Verheugen), μας συγκινεί.
Μένει να γίνει τώρα μία κριτική του οικονομικού πλαισίου εφαρμογής της διεργασίας για να αποδειχθεί η δημόσια ζημία. Αυτό που κάνουν οι εταιρίες είναι να εμφανίζουν βαρύγδουπα απόλυτα νούμερα της επένδυσης καθαρά για εντυπωσιασμό. Τόσα δις η επένδυση, τόσες θέσεις εργασίας (το κύριο όπλο τους), τόσα δις για την τοπική οικονομία, τόσα δις από τους φόρους του εισοδήματος των εργαζομένων. Είναι τόσο καλοβαλμένα τα νούμερα αυτά που κάποιος αδαής θα λέει «ορμάτε να γίνει η επένδυση γρήγορα μη χάσουμε το κελεπούρι». Μάλιστα ένας Νομάρχης στη Θράκη πριν χρόνια υποστήριζε δημόσια ότι η περιοχή θα γίνει Εldorado και όλοι θα μασούν με χρυσά κουτάλια.
Είναι δύσκολο να γίνει από την οικονομική σκοπιά αξιόπιστη κριτική των επενδύσεων αυτών για τον απλό λόγο ότι τα παρουσιαζόμενα στοιχεία από τις εταιρίες είναι τόσο έντεχνα φτιασιδωμένα ώστε δεν υπάρχει εμφανής άκρη του νήματος για να αρχίσει η κριτική.
Θα επιχειρήσω στο άρθρο αυτό μία οικονομική προσέγγιση της κυάνωσης επιστρέφοντας τη σκέψη μου στις αρχές του 2000 όταν «έτρεχαν» οι προτάσεις της TVX και των Σαππών και Περάματος στη Θράκη. Τότε η χρηματιστηριακή τιμή του χρυσού ήταν 280 δολάρια ΗΠΑ ανά ουγγιά (US$/tr.oz). Η ουγγιά έχει 31,2 γραμμάρια. Αυτή είναι διεθνώς η μονάδα μέτρησης των οικονομικών δεδομένων γύρω από το χρυσό και όχι τα απόλυτα δις σε € ή US$ που εμφανίζουν οι εταιρίες.
Ζητούσαν λοιπόν έντονα την αδειοδότηση και προπαγάνδιζαν ότι «αύριο» ξεκινάει το μεταλλείο και σε «τόσους» μήνες θα είμαστε παραγωγοί χρυσού κτλ (θυμηθείτε σχετικά την εποχή Βασιλάκη στη Νομαρχία Χαλκιδικής!!!!). Αυτά γινόντουσαν βέβαια γιατί περίμεναν μεγάλα κέρδη από τη λειτουργία των μονάδων. Από τα 280 US$/tr.oz ποια ήταν το κόστος και πόσα τα κέρδη; Επιχειρήσαμε με το ΤΕΕ Θράκης συλλογή σχετικών οικονομικών στοιχείων σε διεθνές επίπεδο και ελπίζω να συμφωνείτε στα ακόλουθα:
1. Στις περισσότερες γνωστές περιπτώσεις ανάλογων μεταλλείων στην αμερικανική ήπειρο υπήρχε «δικαίωμα» (royalty) του ιδιοκτήτη του μεταλλείου με βάση την εκτίμηση περιεκτικότητας σε χρυσό του μεταλλείου με κάποιες κοινά αποδεκτές μεταξύ αγοραστών και πωλητή, μεθόδους (γεωτρήσεις, αναλύσεις κλπ). Το νούμερο τότε ήταν 40 με 50 US$/tr.oz υπέρ του πωλητή. Το «δικαίωμα» αυτό σήμερα ΔΕΝ υπάρχει για το ελληνικό δημόσιο με βάση το νόμο 210/1973 (μεταλλευτικός κώδικας)…..της Βικτωρίας και του Αλβέρτου. Εκχωρεί λοιπόν το δικαίωμα εκμετάλλευσης στις Οριστικές Παραχωρήσεις…..τζάμπα (περίπτωση Περάματος Εβρου)!!!! Στα δημόσια μεταλλεία μπαίνει ένα ποσοστό (πχ 1%) υπέρ του δημοσίου στα συμβόλαια μίσθωσης (περίπτωση Σαππών). Δε λεν όμως ποιο είναι το εκατό για υπολογίσουμε το ένα!!!!!!
2. Παραγωγή χρυσού σε επιφανειακό (αρχικά τουλάχιστον όπως λεν οι προτάσεις για Σκουριές και Πέραμα Εβρου) μεταλλείο σημαίνει τη θέση σε παραγωγική λειτουργία ενός επιφανειακού ορυχείου το οποίο θα παράγει 4.000 τόνους πετρώματος ημερήσια (8ωρο). Αυτή είναι η πρόταση για το Πέραμα Εβρου. Για τις Σκουριές μιλούν για 25.000 τόνους ημερήσια οπότε το κόστος πέφτει σημαντικά. Το πέτρωμα αυτό μετά την εξόρυξη θα οδηγείται στις εγκαταστάσεις θραύσης. Μέχρι του σημείου αυτού το κόστος είναι γνωστό με βάση τη σημερινή τιμή πώλησης των αδρανών υλικών (για την άμμο). 8,5 € ανά κυβικό μέτρο χωρίς τον ΦΠΑ για μονάδες που παράγουν μέχρι 2000 τόνους την ημέρα.
Το κυβικό μέτρο της άμμου ζυγίζει 1,6 τόνους. Στο Πέραμα η περιεκτικότητα είναι 4 gr χρυσού ανά τόνο. Επομένως προκύπτει κόστος 5,3 € ανά 4 γραμμάρια ή 1,3 € ανά γραμμάριο, δηλαδή 40 € η ουγγιά.
Το νούμερο αυτό περιλαμβάνει το λειτουργικό κόστος (ημερομίσθια και ΔΕΗ) και την απόσβεση της επένδυσης για το μηχανικό εξοπλισμό εξόρυξης, θραύσης και ταξινόμησης μέχρι το κλάσμα της άμμου. Στην τιμή αυτή περιλαμβάνεται το κέρδος του λατομείου αδρανών συνεπώς μπορεί να επιχειρηθεί μετατροπή των € σε US$. Στους υπολογισμούς υπάρχουν μικρές προσεγγίσεις οι οποίες όμως δεν αλλοιώνουν την ουσία του θέματος. Aρα κόστος 40 US$/tr.oz
3. Ακολουθεί το στάδιο υγρής λειοτρίβησης σε ειδικό μύλο και κυάνωσης σε μεγάλα καζάνια με αναδευτήρες. Ο μύλος υγρής λειοτρίβησης είναι ακριβός σε απόλυτο νούμερο. Τα καζάνια όμως είναι φτηνοδουλειά. Η κίνηση του υλικού γίνεται με αντλίες και σωληνώσεις μέχρι την απόρριψη στο χώρο τέλματος.. Τα υλικά προσθηκών (ασβέστης και κυανιούχο νάτριο) πάμφθηνα. Τεχνολογία του 1900. Η ενέργεια πανάκριβη αλλά θα επιδοτηθεί άγρια!!!! Που έλεγε μια παλιά διαφήμιση «η φθήνεια τρώει τον παρά και το Luvil λεκέδες»!!! Δηλαδή για το κόστος του σταδίου αυτού αναμένεται τιμή μικρότερη του προηγούμενου σταδίου. Τα 40 US$/tr.oz είναι επιεικής προσέγγιση.
4. Οι δουλειές αυτές απαιτούν ερευνητικά έργα (κυρίως γεωτρήσεις δειγματοληψίας και χημικές αναλύσεις). Oι περιοχές στις οποίες υπάρχει λεπτομερής χρυσός στην Ελλάδα αναλύονται σε επίπεδο μοντέλων στις εισηγήσεις Νίκου Αρβανιτίδη και Περικλή Παπαδόπουλου στη διημερίδα του ΤΕΕ Θράκης.
Ειδικά όμως για το επιθερμικό πεδίο Αισύμης – Σαππών – Πτερωτών προηγήθηκε εξαιρετική ερευνητική εργασία του ΙΓΜΕ, διαπιστώθηκε το λεγόμενο κοίτασμα του Αγίου Δημητρίου, πετάχθηκε το ΙΓΜΕ έξω από το οικονομικό παιχνίδι (νόμος 210/1973) και δόθηκε από το δημόσιο έτοιμο φαγητό σε «επενδυτές» πρακτικά για ολόκληρη την περιοχή. Αυτή λοιπόν είναι η πολιτική Τσουτρέλη για το ΙΓΜΕ η οποία απέχει πολύ από την πολιτική Δρούγκα για την περίπτωση Αγίου Δημητρίου. Ενώ λοιπόν ο συνάδελφος Δρούγκας (συνταξιούχος πια) πάσχιζε τότε στις μελέτες του να προστατέψει τον τόπο από πιθανές εκροές κυανιούχων από το χώρο τέλματος έρχεται σήμερα η ΚΥΑ 39624 της 25/9/2009 και ανερυθρίαστα επιτρέπει την απόρριψη κυανιούχων πολφών ΠΑΝΤΟΥ!!!! Επομένως αξίζει τιμή στο Δρούγκα και σε πολλούς υπαλλήλους του ΙΓΜΕ που έχουν διαφοροποιηθεί στην κυάνωση. Πάντως οι κακιές γλώσσες λένε ότι τους έχουν βάλει στο περιθώριο. Μήπως είναι ψέμα;
Aπό πλευράς κόστους λοιπόν για τη φάση των ερευνητικών έργων και των έργων προπαρασκευής ας μας αποδείξουν ότι θα πληρώσουν περισσότερα από 20 US$/tr.oz.
5. Ετσι το συνολικό κόστος παραγωγής του χρυσού Dore εκτιμάται στα 100 US$/tr.oz χωρίς τα δικαιώματα αγοράς του μεταλλείου.
Για την απασχόληση προσωπικού ο αριθμός πρέπει να συνδεθεί αυστηρά με την απασχόληση σε υπαίθρια λατομεία αδρανών όπως προαναφέρθηκε. Οι εταιρίες παρουσιάζουν αυξημένα νούμερα όπως τα θέλουν. Μήπως ετοιμάζονται για συμμετοχή στις παρελάσεις των εθνικών επετείων;
Ο χρυσός Dore οδεύει σε μεταλλουργίες καθαρισμού του σε χρυσό 24 καρατίων (πλάκες χρυσού στις τράπεζες) και διαχωρισμού των υπόλοιπων πολύτιμων μετάλλων που περιέχει. Εδώ παίζεται το παιχνίδι του μηδενικού άμεσου οφέλους του δημοσίου στο όλο κύκλωμα. Οι εν Ελλάδι εταιρίες (ΑΕ) θα εμφανίζουν έσοδα από την πώληση του χρυσού Dore τέτοια ώστε ο ισολογισμός τους να είναι ισοσκελισμένος και δεν θα υπάρχουν κέρδη για φορολόγηση. Το τρυκ για να το πετύχουν αυτό είναι η παρουσία των λεγόμενων στοιχείων ποινής (penalty elements) στο χρυσό Dore. Δηλαδή θα περιέχει δήθεν κάποια στοιχεία τα οποία κάνουν ζημία στη μεταλλουργία καθαρισμού και ρίχνουν την τιμή του δραστικά. Τη λεπτομέρεια αυτή ΔΕΝ μπορεί να την ελέγξει το δημόσιο, τουλάχιστον με τη λογική που λειτουργεί μέχρι σήμερα. Επομένως να μην περιμένουν άμεσους φόρους από τις ΑΕ!!! Απλά πράγματα.
6. Τα στοιχεία συμμετοχής των συντελεστών κόστους (κυρίως ημερομίσθια και ΔΕΗ η οποία πάντα επιδοτείται υπέρογκα για ανάλογες δουλειές στην Ελλάδα) στο τελικό νούμερο δεν έχουν μεταβληθεί ριζικά από το 2000 μέχρι σήμερα. Ισως μία επιβάρυνση του επιπέδου του 30% μεταξύ των ετών 2000 και 2010 να καλύπτει τη διαφορά.
7. Μετά την παραγωγή της χελώνας 24 καρατίων παρεμβαίνει το τραπεζικό εμπορικό κύκλωμα με μεγάλα κέρδη. Προσωπικές μου πληροφορίες μιλούν για έλεγχο ολόκληρου του κυκλώματος παραγωγής και εμπορίας χρυσού από τρεις οικογένειες Εβραίων της διασποράς (οικογένειες Rotchild, Oppenheimer και Le Crespigny) οι οποίες με 600 περίπου εταιρίες ποικίλου μεγέθους διακινούν διεθνώς το χρυσό. Ετσι στο Ισραήλ λειτουργούν σήμερα πολλές μονάδες επεξεργασίας του καθαρού χρυσού για παραγωγή κοσμημάτων…..αλλά κανένα μεταλλείο με κυάνωση!!!!! Στη Γερμανία δε ΔΕΝ επιτρέπουν ούτε την υποβολή αίτησης για κυάνωση πετρωμάτων. Ετσι δεν είναι κύριοι Δήμα και Verheugen;
8. Τα παραπάνω στοιχεία φθάνουν να δώσουν μία εξήγηση γιατί οι εταιρίες πάσχιζαν να αδειοδοτηθούν με τιμή του χρυσού τα 280 US$/tr.oz. Επαιζαν τότε με μία διαφορά των 100 US$/tr.oz μεταξύ μεταλλείου παραγωγής χρυσού Dore και χρηματιστηριακής αξίας για το χρυσό η οποία όμως ήταν ασθενική από πλευράς κερδών ιδιαίτερα για μεγάλες μονάδες. Ακούστηκε στα τέλη του 2000 ότι κάποια μεγάλα μεταλλεία κινδύνευαν να τεθούν σε αργία λόγω της χαμηλής τιμής. Μάλιστα υπήρχαν αναφορές ότι εάν έπεφτε η τιμή κάτω από 220 – 200 US$/tr.oz θα έκλειναν τα περισσότερα μεταλλεία μέχρι να ανακάμψει η τιμή.
9. Είχαν όμως γνώση οι φύλακες. Η τιμή του χρυσού από τα 280 US$/tr.oz το 2000 εκτινάχθηκε με σταθερά βήματα στα +1100 US$/tr.oz σήμερα. Το κόστος παραγωγής όμως δεν ξεπερνά τα 150 US$/tr.oz όπως επεξηγήθηκε στα προηγούμενα. Μπαίνουν στην τσέπη του εμπορικού κυκλώματος περίπου 1000 US$/tr.oz και σφυρίζουν αδιάφορα!!!!
10. Τι κάνουν όμως οι κυανιολάγνοι του Αθηνοκεντρισμού; Εκχωρούν το δικαίωμα εκμετάλλευσης του χρυσού χαρακτηρίζοντας την επένδυση ιδιαιτέρως συμφέρουσα για την εθνική οικονομία. Αυτό σημαίνει ότι για 1500 τόνους χρυσού (τόσα είναι τα μετρημένα και τα βέβαια αποθέματα) επέρχεται μία αρπαχτή σε βάρος του δημοσίου της τάξεως των 50 δις €. Και μιλούν για ορυκτό πλούτο!!! Που τον είδαν;
11. Δεδομένου ότι θα επέλθει μεγάλη επιδότηση των επενδύσεων αυτών από το δημόσιο με την επικρατούσα μέχρι σήμερα λογική το μόνο πράγμα που θα εισπράξει άμεσα είναι οι φόροι του εισοδήματος των εργαζομένων. Τίποτε άλλο. Όλα τα άλλα είναι ζημία.
12. Για το θέμα των δικαιωμάτων του δημοσίου με το νόμο 210/1973 το πράγμα εγγίζει τα όρια του κωμικού. Το δημόσιο δεν παίρνει φράγκο (ή ψίχουλα για τα μάτια του κόσμου) σε όλες τις μεταβιβάσεις μεταλλείων ιδιοκτησίας του. Όταν όμως πωλήθηκε το μεταλλείο Περάματος από ιδιώτη (που κατείχε τα δικαιώματα λόγω Αδειας Μεταλλευτικών ερευνών για την περιοχή) στην πρώτη εταιρία που το διαχειρίσθηκε κατεβλήθη το αξιοσέβαστο ποσό των 250.000.000 δραχμών (1996). Το νούμερο αυτό αναφέρθηκε σε συνεδρίαση του Νομαρχιακού Συμβουλίου Εβρου από τον τότε Διευθυντή της εταιρίας. Τι πήρε το δημόσιο από αυτή τη δουλειά, μπορεί να μας ενημερώσει κάποιος;
Συμπέρασμα: Οσοι λογικά σκεπτόμενοι άνθρωποι αντιλαμβάνονται το μέγεθος της επερχόμενης άμεσα περιβαλλοντικής και οικονομικής καταστροφής θα συμφωνήσουν και θα στηρίξουν την ακόλουθη πρόταση:
Α) Να αλλάξουμε νόμους και αποφάσεις που αντιστρατεύονται την πολιτική της ΕΕ στην επεξεργασία των εξορυκτικών καταλοίπων είναι δύσκολο πράγμα.
Β) Το πανάθλιο κείμενο της ΚΥΑ 39624 της 25/9/2009 (μπράβο στους κ.κ. Σουφλιά, Φλογαΐτη, Παπαθανασίου και Χατζηδάκη και βέβαια στον κ. Καραμανλή) μπορεί να βελτιωθεί με αφαίρεση της λέξης «κυάνιο» από μέσα. Η λέξη αυτή μπήκε εμβόλιμα από τους κυανιολάγνους της Αθήνας και εάν αφαιρεθεί ΔΕΝ υπάρχει προσβολή της πολιτικής της χώρας έναντι της ΕΕ.
Γ) Αυτά μπορούν να γίνουν με τροποποίηση του μεταλλευτικού κώδικα έτσι ώστε να απαγορευθεί η χρήση του κυανίου στη μεταλλευτική στη χώρα. Δηλαδή ό,τι έκανε πρόσφατα η Ουγγαρία. Πάλι δεύτεροι θα είμαστε!!!!!!
Δ) Στους κ.κ. Δήμα και Verheugen να σταλεί το μήνυμα ότι για να πάρουν τα λεφτά τους από το δημόσιο χρέος της χώρας θα αφήσουν τη γη ανέγγιχτη. Να σκεφτούν άλλες κομπίνες με τους πολιτικούς μας οι οποίοι τα τελευταία 30 χρόνια οδήγησαν τη χώρα σ’ αυτό το κατάντημα. Είμαστε αποφασισμένοι να αφήσουμε κληρονομιά στα παιδιά μας καθαρό πόσιμο νερό και τη γη παραγωγική χωρίς λίμνες με κυάνια και κοιλότητες.
Σύντομα θα βρουν πολλούς μπροστά τους για να τους ξεπεράσουν.
Πρέπει να έχετε συνδεθεί για να σχολιάσετε.